Idhujt agrarë

Idhujt agrarë - Një lloj i strumbullarit shqiptar në Drenicë, është i bërë në pamje antropomorfe të figurës së njeriut, pa duar dhe këmbë. Terminologjia e strumbullarit është sikur e njeriut: kryet (koka), përfundi së cilës është qafa. Pjesa e trashur përfundi qafës quhet bark. Kokën e ka të bërë në formë të kokës së njeriut. Kur bëhen shirjet, këtij strumbullari siç praktikohet në këtë anë, i bëjnë blatime (kurban) kallinj të grurit. Posa të korret gruri, ndahet 1/15 e kallinjve të grurit, dhe me të zbukurojnë kokën e strumbullarit. Sipas botëkuptimit popullor, kjo bëhet për "bereqet".
Në përgjithësi është zakon tek shqiptarët në Drenicë, që strumbullarit në kohën e korrjeve t'i ofrojnë një dorëz ose dugë drithi. Kjo zakonisht ndodh kur bëhet shirjet, kur organizohet edhe darka e përbashkët, e cila vendoset në dy sofra, si "darka e lomjeve".

Nga Spiro Shkurti, "Tradita bujqësore të shqiptarëve"

Dragoi e sulmon kuçedrën me parmendë, cfurk e strumbullar lëmi dhe mbrohet prej goditjeve të armëve të saj me djep. Po, që t’i përdorë dragoi këto objekte në luftë kundër kuçedrës, ato duhet të plotësonin dy kushte: së pari, ato duhet të ishin të pamallkuara të patruara. Për këtë arsye fshatari nuk e ka mallkuar kurrë as parmendën, as cfurkun, as strumbullarin e lëmit dhe as djepin.


Dita e verës (14 mars sipas kalendarit të vjetër), ishte një festë e rëndësishme popullore. Në këtë ditë mblidheshin lule e njomishte të tjera, të cilat vendoseshin në objekte më të rëndësishme, mbi derë të shtëpisë, në portën e jashtme, në vathin e bagëtisë, në strumbullarin e lëmit, në dybekun e qumështit. Gjethe elule të freskëta viheshin edhe mbi parmendë e cila në shumë rrethina zbukurohej po në atë masë që zbukurohej dera e shtëpisë


Posa mbaronte mbjellja e misrit, bujku në mes të arës vënte një kryq të bërë nga druri, pëlqehej më shumë druri i krekëzës ose i shelgut. Diku në vend të kryqit vinin një copë dru të gjatë 1 metër. Drurit ose kryqit i zhvishej lëkura prandaj quhej edhe “Bardhëza”.


Lëmenjtë e përhershëm në shumicën e rasteve ishin në përdorim kolektiv të mëhallës e më rrallë edhe të fshatit. Kush pastronte i pari lëmin dhe vinte strumbullar të ri, e përdoret i pari lëmin. Në Leshnicë (Sarandë), ajo banesë që ishte ngritur e para në mëhallë ruante të drejtën të shinte e para në lëm.

Në shumicën e rasteve në majë të strumbullarit vihej një tufë ose kurorë e veçantë e përbërë prej kashte të lashtash, lulesh e njomishtesh të tjera, “për të mos mbetur lëmi thatë”. Në Myzeqe këtë zbukurim të veçantë e kanë quajtur përvarëse, ndërsa në fshatrat e Shkumbinit, kulaç bari. Në të gjitha rastet në strumbullar varej edhe fshesa e lëmit, e cila në asnjë rast nuk futej në banesë. Në Myzeqe përvarsja ishte thjeshtuar në vendosjen e dy fijeve bari të vendosura në formë kryqi ortodoks.