Shijet

Çdo shije ka një vend të caktuem në yllin pesëcepësh. Secila shije identifikohet me një element klasik, dhe tregon një kategori substancash. Të pesë shijet që qëndrojnë rreth yllit, tregojnë diçka të rrezikshme për njeriun, sidomos nëse teprohet:
- e ambla - sheqerin
- e tharpta - tharptinat (acidet)
- e ithta - alkaloidet
- e djegësta - alkaloide djegëse
- e njelmëta - krypnat

Sheqernat paraqesin rrezik, pasi në shumicë shkaktojnë trashje, dhjamosje, diabet, hiperaktivitet, parazitizëm në zorrë etj.
Tharptinat paraqesin rrezik, ma shumë për eshtnat, pasi ua nxjerrin atyne kalciumin dhe i dobësojnë, e sidomos dhambët.
Alkaloidet paraqesin rrezik, për trunin ma së shumti, si p.sh. kafja, narkotikët, duhani etj.
Kapsaicinoidet sjellin deri te irritimi i sistemit të tretjes.
Krypnat paraqesin rrezik, pasi që shkaktojnë dehidrim, humbje të mineraleve, probleme në mëlçi etj.

Shija qendrore, që dijetarët e quajtën "umami" e që ne në fjalorin besëlashtë e quajmë "shije gjelle" haset te mishi, vezët, djathi etj., dhe âsht shija që na shtyn me ngranë.

Me shijen e ithtë lidhet edhe ajo "e athtë" që âsht thjesht një version i saj. Ndërsa e athta tregon alkalet bie fjala e hasim në spanaq e në kokrra të thanës të cilat kanë hekur, e ithta tregon alkaloidet.



Ma nalt u radhitën, rreziqet nga të pesë llojet e ushqimeve, që përfaqësohen nga shije paralajmëruese. Por secili prej tyre ka edhe përparësitë e veta:

- sheqernat - shërbejnë si energji shtesë për ata që kryejnë punë të randa
- tharptinat - hasen në disa ushqime të shëndosha si kosi, perimet e shllinta, uthullla, pastaj vitamina C nuk âsht tjetër veçse tharptinë
- alkaloidet-alkalet - kanë randësi kur nuk teprohen si p.sh. kafja, poashtu mineralet me PH të naltë
- kapsaicinoidet - për shumicën e njerëzve sjellin shëndet, si p.sh. speci djegës
- krypnat - ku përfshihen minerale të ndryshme, në sasi të vogël janë të domosdoshëm për shëndetin